Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja w Kazimierzu Dolnym

---

Historia budowli

W wyniku analiz architektonicznych okazało się, że wzniesienie kościoła miało miejsce około 1325 roku, chociaż najwcześniejsza dokumentacja dotycząca tego miejsca pochodzi dopiero z roku 1440. Pierwotny obiekt był znacznie mniej rozbudowany niż dzisiaj, jego mniejsze rozmiary mieściły się tylko w obrębie nawy.

Niestety, w 1561 roku kościół uległ zniszczeniu w wyniku pożaru, który strawił część Kazimierza. Po tym tragicznym wydarzeniu, administrację miejscowości przejął Jan Firlej, który był znanym działaczem reformacji od 1553 roku. W 1586 roku podjęto decyzję o odbudowie nawy, jednak prace nad tym projektem szybko zostały wstrzymane.

W latach 1610–1613, pod czujnym okiem muratora Jakuba Balina, przystąpiono do budowy nowego prezbiterium. Przebudowa ta odznacza się stylem renesansowym, co widoczne jest w takich elementach jak: półokrągła absyda, kolebka z lunetami oraz różnorodne dekoracje architektoniczne.

Mimo nowatorskich zmian, nie zabrakło w architekturze kościoła elementów gotyckich, takich jak: rzut poziomy, strzeliste formy, wąskie okna oraz charakterystyczne skarpy. Sklepienie sieciowe, stworzone przez Jakuba Balina, jest unikalne, ponieważ nie jest podzielone na przęsła, a jego poszczególne elementy ozdobiono zdobieniami.

Za czasów proboszcza Jana Ruszkowskiego, który sprawował swoją funkcję w latach 1676–1716, zrealizowano także renowację zakrystii, co przyczyniło się do dalszego podniesienia wartości estetycznych obiektu oraz jego funkcjonalności.

Opis budowli

Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja w Kazimierzu Dolnym usytuowany jest na malowniczym wzgórzu, tuż poniżej ruin zamku. Od strony północno-wschodniej znajduje się cmentarz, podczas gdy stok wzgórza od południowo-zachodniej strony łagodnie opada ku miastu. Takie ukształtowanie terenu spowodowało, że kościół został zbudowany z pewnym odchyleniem, przez co jego orientacja nie jest prawidłowa, a absyda prezbiterium zwrócona jest w kierunku południowo-wschodnim.

Budynek i jego przybudówki wykonano z wapienia, w tym wapniaka. Nawa oraz frontowa wieża mają ceglaną okładzinę, pokrytą tynkiem malowanym. Świątynia ma jedną nawę, a prezbiterium zakończone jest półokręgiem. Wnętrze wyposażono w sklepienie kolebkowe z lunetami, a przy północnym narożniku znajduje się okrągła baszta. Fasada kościoła zdobiona jest trzykondygnacyjną, czteroboczną wieżą. W północno-wschodniej części nawy przylegają dwie kaplice, a do prezbiterium dobudowana została zakrystia w zachodniej części oraz niewielki babiniec. Nawa jest wspierana przez sześć skarp; cztery z nich są wtopione w ściany przybudówek, zaś dwie, widoczne od strony południowo-zachodniej i zachodniego narożnika, stanowią elementy dekoracyjne.

Dekoracje

Wnętrze kościoła ozdabiają: rzeźbione głowice pilastrów, bogate sztukaterie na sklepieniach oraz dekoracyjny portal, który prowadzi do jednej z kaplic. Zewnętrzna ceglana strona budowli uzupełniona jest o skarpy w formie pilastrów znajdujących się na bocznych ścianach nawy. Frontowy szczyt typowy dla trzech stref, został podzielony poziomymi pilastrami, a tylna część przyozdobiona ornamentem okuciowym, z kolei szczyty podkreślają woluty oraz obeliski, co nadaje budowli wyjątkowego charakteru.

Wieża frontowa

Wieża frontowa zbudowana została w latach 1521 lub 1536, stanowiąc pozostałość po wcześniejszej konstrukcji. Jej grube mury i brak otworów świadczą o obronnym charakterze budowli, co wskazuje na proces inkastelacji. Po unii Polsko-Litewskiej, kiedy to elementy obronne przestały być potrzebne, dokonano przebicia otworów oraz stworzono rodzaj kruchty, która daje dostęp do głównego portalu.

Kaplice

Warto zwrócić uwagę na kilka istotnych kaplic, które znajdują się w obrębie Kościoła św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja w Kazimierzu Dolnym. Prezentują one różnorodność architektoniczną i historyczną.

• Kaplica Borkowskich, której budowa miała miejsce w latach około 1612 – 1615, przylega od północy. Została ufundowana przez Elżbietę Kochanowską z Czarnolasu.
• Kaplica Górskich, znana również jako kaplica Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, jest drugą pod względem chronologicznym. Jej wznoszenie miało miejsce w latach około 1625 – 1629. Fundatorem był Wawrzyniec Górski. Wnętrze charakteryzuje się bogato zdobionymi łukami w przejściach do kaplicy oraz bryłą zbliżoną do kwadratu, zwieńczoną kopułką z latarnią. W nawiązaniu do Kaplicy Zygmuntowskiej, ściany zdobione są wnękami, które zamykają łuki, a naroża zewnętrzne zostały ozdobione pilastrami.
• Kaplica Królewska, poświęcona Wniebowzięciu NMP i zwana także Różańcową, powstała w latach 1646 – 1653. Jej fundatorami byli Marek Radzik oraz jego żona Anna Kawecka. To obiekt w typie kaplicy Zygmuntowskiej, lecz przekształcony w styl barokowy. Charakteryzuje się wydłużonym rzutem oraz eliptycznym sklepieniem.
• Kaplica św. Michała, znajdująca się na cmentarzu, to kolejne ważne miejsce w okolicy.

---

Oceń: Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja w Kazimierzu Dolnym

---